اصول پرورش غاز
انواع روش هاي پرورش غاز :

۱- پرورش نژاد گوشتی که به چند روش انجام می شود:
نیمچه ی گوشتی: پروار بندی در سالن های بسته به مدت ۶۰ تا ۶۵ روز تا رسیدن به وزن حدود ۴ کیلو گرم.
غاز مزرعه: پرورش در طول دو هفته در مزرعه با جیره ی آغازین و سپس فرستادن به مرتع و چرا کردن و ارسال به بازار در ۱۸ هفتگی.

۲- پرورش نژاد های تخم گذار برای تولید تخم خوراکی.
۳- پرورش دو منظوره برای تولید گوشت و تخم که بیش تر به صورت سنتی انجام می شود.
۴- پرورش غاز مادر برای تهیه تخم نطفه دار.
۵- تغذیه ی اجباری غاز برای تولید کبد چرب ( جگر حجیم ) : غازها را بعد از ۱۲ هفتگی برای افزایش ذخیره ی چربی در جگر با جیره های پر انرژی مانند : روغن های حیوانی و ذرت پخته شده ، به مدت یک تا دو ماه تغذیه ی اجباری می کنند . با این روش جگر غاز ها از وزن طبیعی ۱۵۰ گرم به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم می رسد.
روش های پرورش:
پرورش در سالن بسته – پرورش به صورت سالن و مرتع – پرورش به صورت سیستم باز – پرورش در شالیزار مناسب منطقه ی شمال ایران و سایر شالی کاری های کشور – پرورش توأم غاز و ماهی در استخر های پرورش ماهی مناسب حاشیه ی رودخانه های کشور. در هر نوع از پرورش، مرحله ی ابتدایی پرورش دشوارترین است که تا سه هفتگی طول می کشد . در این مرحله جوجه ها به شدت به سرما حساسند. برای سه روز اول دمای سالن ۳۴ تا ۳۶ درجه ی سانتی گراد و در پایان هفته دما به ۳۲ درجه می رسد. در پایان هفته ی دوم دما به ۲۴ درجه کاهش می یابد . در سالن بسته نیاز به تهویه وجود دارد ولی در روش های باز در این نوع هزینه هم صرفه جویی می شود.
فیزیولوژی هضم:
غاز توانایی استفاده از خوراک های با فیبر بالا را دارد . در چینه دان غاز تخمیر باکتریایی روی غذا صورت نمی گیرد. در چینه دان پرندگان یک جمعیت بزرگ باکتریایی است که کربوهیدرات ها را تخمیر می کند و اسید لاکتیک تولید می کند و در اصطلاح به آن چینه دان ترش می گویند که در غاز این حالت ناقص اتفاق می افتد. پیش معده ی غاز بزرگ تر از سایر طیور است و بافت ماهیچه ای بسیار قوی با غده های فراوان دارد. میزان ترشح اسید هیدرو کلریک و پپسینوژن در آن ۵/۱ برابر طیور دیگر است و خوراک سپس وارد سنگدان می شود . برای افزایش سرعت هضم غذا بهتر است آن را بصورت آبکی یا خمیر به جوجه غازها بدهیم تا نیازی به افزودن شن و سنگریزه به دان نباشد. البته برای پرورش غاز مادر وجود سنگریزه لازم است. میانگین وزن سنگدان غاز ۱۲۰ گرم و سنگدان مرغ ۵۰ گرم است. دیواره ی سنگدان غاز دوبرابر ضخیم تر از مرغ است و به راحتی علوفه های خشبی را خرد می کند. ماندگاری غذا در روده ی کوچک غاز دو برابر مرغ است و دلیل هضم بهتر مواد سلولزی در غاز می باشد. در ناحیه ی دوازدهه حرکات دودی بصورت معکوس هم اتفاق می افتد و محتویات آن را به سنگدان برمی گرداند و هیدرولیز مواد را دو برابر و جذب لیپید ها را کامل می کند. طول روده ی غاز ۲۳۰ سانتی متر است که سه تا چهار برابر طول بدنش است و در مرغ شش برابر است. در ناحیه ی دوازدهه بیش از دو سوم پروتئین و قندها تجزیه می شوند. در روده ی بزرگ فقط ۵ درصد آب نوشیده شده و بعضی ترکیب های ساده جذب می شوند و ۹۵ درصد آب نوشیده شده برای کمک به هضم غذا است که دفع می شود. روده ی کور بین روده ی باریک و روده ی بزرگ به صوت دو شاخه است که در غاز ها ۲۰ تا ۳۲ سانتی متر می باشد. روده ی کور غاز بسیار توسعه یافته و با جمعیت باکتریایی بالاست که تخمیر میکروبی فیبر در آن انجام می شود. دستگاه گوارش غاز ۱۱ برابر طول بدنش است و در مرغ این طول ۸ برابر می باشد. متخصصان تغذیه ی طیور با این آگاهی، ۲۰ تا ۲۵ درصد دان غاز را از علوفه تأمین می کنند .

بهداشت و بیماری های غازها:
به طور کلی غاز نسبت به سایر ماکیان مقاومت بهتری نسبت به بیماری ها دارد. ولی برای جوجه ریزی باید اقدامات بهداشتی به صورت کامل انجام شود . عامل بیماری در غاز ها عبارتند از پرورش غیر هم سن، رطوبت بستر و محیط و در نتیجه آلودگی بیش تر، بروز بیماریهای انگلی در پرورش توأم با ماهی و استفاده از خوراک در محیط آزاد. با کنترل این موارد از بیش تر بیماری ها پیشگیری می شود. بیماری های غاز شامل بیماری های عفونی ناشی از ویروس ها، باکتری ها، پروتوزوآها، قارچ ها و بیماری های انگلی است. از بیماری های مهم غاز می توان این ها اشاره کرد: نیوکاسل شامل ۵ تیپ، آنتریت ویروسی با تلفات تا ۹۰ درصد، مایکوپلاسموز شامل مایکوپلاسما گالی سپتیکوم (MG) و مایکوپلاسما سینوویه (MS)، کولی باسیلوز توسط باکتری اشرشیاکولی با حدت زیاد، تورم کلوآک ( چسبندگی مقعد ) در شرایط آلوده و کوکسیدیوز توسط تک یاخته ی ایمریا با اسهال خونی در جوجه های ۳ تا ۱۲ هفته . روش درمان بیماری های عفونی در این بحث نمی گنجد. ولی استفاده از واکسن های رایج در پیشگیری از بیماری های ویروسی و رعایت بهداشت ضروری است .
تغذیه غاز:
در مرحله ی آغازین پرورش پرندگان آبدوست ، جیره ی پیش دان بصورت کرامبل یا پلت ریز توصیه می شود. این جیره ها ۱۶ تا ۱۸ درصد پروتئین خام و ۲۶۰۰ تا ۲۹۰۰ کیلو کالری انرژی متابولیسمی در هر کیلو گرم دارند. جیره ی پیش دان جوجه غاز ها برای سه هفته ی اول پرورش ۲٫۵ تا ۲٫۷ کیلوگرم است و مقدار آب ۷ تا ۸ لیتر می باشد. بعد از ۲۱ روز مصرف کنسانتره ی آنان را تا ۲۵ درصد کاهش داده و برایشان علوفه فراهم می کنند. اگر برای چرا به مرتع برده شوند، باید دان اصلی را پس از بازگشت از چرا به آن ها داد؛ چون با استراحت شبانه غذا بهتر هضم و جذب می شود. وزن آن ها در یک ماهگی به ۵/۱ کیلوگرم می رسد .جیره ی استاندارد مرکز تحقیقات طیور روسیه برای جوجه غازهای گوشتی حاوی ۱۸ تا ۲۰ درصد پروتئین خام و ۲۸۰۰ تا ۳۰۵۰ کیلوکالری در کیلوگرم انرژی متابولیسمی می باشد. نسبت انرژی به پروتئین ۱۵۰ تا ۱۵۵ و ضریب تبدیل جیره ۲٫۹ تا ۳ باشد. یعنی جوجه غاز در ۶۰ روز به وزن زنده ی ۴٫۳ تا ۴٫۶ کیلوگرم برسد.

تغذیه ی غاز تخمگذار:
چریدن در مراتع مرغوب برای گله های مادر تا سن ۶ هفتگی قبل از تولید ضروری است. در فصل تولید با جیره ی ۱۶ درصد پروتئین تغذیه می شوند و در اوج تولید می توان ۲۰۰ گرم کنسانتره به غاز داد.